آیه 50 سوره انبیاء

وَ هذا ذِكْرٌ مُبارَكٌ أَنْزَلْناهُ أَ فَأَنْتُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ (50)

وَ هذا ذِكْرٌ مُبارَكٌ‌: و اين قرآن ذكر با ميمنت و بركت كه تذكرش ثابت، فوائد و عوائدش دائم و باقى است تا قيام قيامت. أَنْزَلْناهُ‌: فرو فرستاديم آن را از مقام منيع عالى. أَ فَأَنْتُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ‌: آيا پس به چه سبب و براى چه منكر قرآن هستيد.

تبصره: آيه شريفه در مقام توبيخ و سرزنش منكرين قرآن مجيد است بدين تقرير كه: اين قرآن شريف يادآورى است با مباركى و ميمنت براى عموم مردمان به نحوى كه فوق آن در تذكر و موعظه و نصيحت و تنظيم جامعه بشريت متصور نيست، نازل فرموده آن را خداوند عالم بر اشرف انبياء پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله تا بندگان هدايت يابند و سعادت را فائز شوند. بنابراين به چه سبب‌

جلد 8 - صفحه 402

و براى چه انكار مى‌كنيد و كافر مى‌شويد به آن، و حال آنكه اگر تأمل نمائيد و ديده بصيرت بگشائيد، هر آينه خير دنيا و آخرت خود را در آن يابيد. (قصه دوم: حضرت ابراهيم عليه السلام).

وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذابِ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ يا وَيْلَنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ (46) وَ نَضَعُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئاً وَ إِنْ كانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنا بِها وَ كَفى‌ بِنا حاسِبِينَ (47) وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى‌ وَ هارُونَ الْفُرْقانَ وَ ضِياءً وَ ذِكْراً لِلْمُتَّقِينَ (48) الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ (49) وَ هذا ذِكْرٌ مُبارَكٌ أَنْزَلْناهُ أَ فَأَنْتُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ (50)

ترجمه‌

- و هر آينه اگر برسد آنها را رشحه‌ئى از عذاب پروردگارت ميگويند البتّه‌اى واى بر ما همانا ما بوديم ستمكاران‌

و نصب مينمائيم ترازوهاى‌

جلد 3 صفحه 556

عدل را براى روز قيامت پس ستم كرده نشود نفسى چيزيرا و اگر باشد بمقدار دانه‌اى از خردل بياوريم آنرا و كافى هستيم ما در حاليكه حساب كنندگانيم‌

و بتحقيق داديم بموسى و هارون جدا كننده حقّ از باطل را و روشنى و موجب تذكّرى را براى پرهيزكاران‌

آنانكه ميترسند از پروردگارشان در نهانى و آنان باشند از روز قيامت بيم‌داران‌

و اين موجب تذكّرى است با بركت كه فرو فرستاديم آنرا آيا پس شما مرآنرا انكار كنندگانيد.

تفسير

- نفحه اثر مختصرى است كه از امرى واصل بشخص شود و بيشتر در بوى خوش استعمال ميشود و اينجا مراد ترشّح عذاب است و تعيير كفار بآنكه در وقت دعوت بحق استنكاف و استكبار مينمايند و در موقع نزول عذاب تذلّل و انكسار و اين حال اشخاص ضعيف النفس و خفيف العقل است و ترازوهاى عدالت الهى كه روز قيامت براى سنجيدن اعمال خوب و بد بندگان نصب ميشود اختصاص باهل ايمان دارد و براى كفّار نيست چون آنها فوج فوج داخل جهنّم ميشوند چنانچه از روايت امام سجاد عليه السّلام در كافى مستفاد ميشود و مراد از آن ترازوها بمقتضاى روايات متعدده انبياء و اوصياء آنها عليهم السلامند كه در اوائل سوره اعراف ذيل آيه و الوزن يومئذ الحقّ بيان شد و در آنروز باحدى بمقدار ذره‌ئى ظلم نخواهد شد كه از حقّ او كاسته يا بر مجازاتش افزوده شود و خداوند پاداش مقدار حبّه خردل را از عمل بندگان كه آن از كوچكترين حبوبات است بصاحبش ميدهد و مثقال برفع و آتينا بمدّ نيز قرائت شده و قرائت بمدّ را در جوامع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و در مجمع و از قمّى ره تأييد شده و بر حسب معنى احسن است چون أتينا بمعناى آوردن در مقام حساب است و آتينا بمعناى دادن پاداش است كه صراحت در مقصود دارد و لفظا و معنا مطابق با جازينا است و خداوند كفايت حساب بندگانرا بهتر از هر محاسبى مينمايد چون اعلم و اعدل از او كسى نيست و ميزان عدلى بهتر از وجود مبارك علوى تصوّر نميشود و در آيات اخيره براى رفع تعجّب كفّار از نبوّت پيغمبر اكرم و آنكه مواعيد او بوحى الهى است شروع بذكر احوال انبياء فرموده باين تقريب كه ما قبلا بموسى و برادرش هرون فرقان كه كتاب جامع فارق بين حق و باطل بود داديم و آن روشنائى و نورى‌

جلد 3 صفحه 557

بود كه مردم را از تاريكى جهل و نادانى بيرون ميآورد و موعظه و پند و اندرز بود براى اهل تقوى و پرهيزكارى كه آنها كسانى هستند كه ميترسند در خلوت و وقت غيبت از خلق يا در باطن و ضمير خودشان از خدا و روز جزا و فرق ميان خشيت و اشفاق در آيات سابقه گذشت كه اوّل ترس ناشى از تعظيم است لذا نسبت بعلماء داده ميشود و دوم ترس ناشى از اعتنا است كه موجب هراس و ارتعاد اعضاء ميگردد و اين قرآن هم مانند آن مشتمل بر موعظه و پنداست بعلاوه مبارك و باقى و برقرار است تا روز قيامت و فائده و نفع و خير آن تمامى ندارند و نازل نموديم ما آنرا بر پيغمبر آخر الزمان كه معجزه باقيه او باشد و شما هم ميدانيد و ميفهميد اعجاز و بيرون بودن آن را از قدرت بشر با اين وصف چگونه منكر نزول آن از جانب خداوند ميشويد و چون هارون شريك و معاون حضرت موسى در نبوّت و دعوت بحق بوده خداوند نسبت دادن فرقان را بآن دو داده و الا الواح تورية در طور بحضرت موسى عطا شد و محتمل است مراد از فرقان برهان حقّ و ميزان عدل الهى باشد كه عبارت از عقائد حقّه و اخلاق حسنه است و آن روشنى و ضياء و موجب تذكّر و اتّقاء خلق است و اللّه اعلم ..

وَ هذا ذِكرٌ مُبارَك‌ٌ أَنزَلناه‌ُ أَ فَأَنتُم‌ لَه‌ُ مُنكِرُون‌َ (50)

و ‌اينکه‌ قرآن‌ ياد آورنده‌ ‌با‌ بركات‌ بسياري‌ ‌ما نازل‌ فرموديم‌ ‌او‌ ‌را‌، آيا ‌پس‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ ‌شما‌ انكار مي‌كنيد ‌او‌ ‌را‌ و نمي‌پذيريد!

(وَ هذا): اشاره‌ ‌به‌ قرآن‌ مجيد ‌است‌ ‌که‌ يكي‌ ‌از‌ اسامي‌ ‌آن‌ ذكر ‌است‌.

(ذِكرٌ): اموري‌ ‌که‌ قرآن‌ بنده‌گان‌ ‌را‌ متذكّر مي‌فرمايد ‌از‌ احوال‌ گذشتگان‌ ‌از‌ انبياء و قوم‌ ‌آنها‌. و نجات‌ مؤمنين‌ و هلاكت‌ كفّار، و ‌از‌ بيان‌ مصالح‌ و مفاسد و بشارات‌ و انذارات‌، و بيان‌ احكام‌ و ‌غير‌ اينها.

(مُبارَك‌ٌ): بركات‌ قرآن‌ بسيار ‌است‌ مي‌فرمايد: «وَ نُنَزِّل‌ُ مِن‌َ القُرآن‌ِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحمَةٌ لِلمُؤمِنِين‌َ» بني‌ اسرائيل‌ آيه 84. ‌هم‌ شفاء امراض‌ جسماني‌ ‌به‌ تلاوت‌ بعض‌ سور و آيات‌ ‌او‌ و تعليق‌ و ‌با‌ ‌خود‌ داشتن‌ ‌آن‌ و حفظ ‌از‌ خطرات‌، و شفاء امراض‌ روحي‌ ‌از‌ اخلاق‌ رذيله‌ و صفات‌ خبيثه‌ و مذاهب‌ باطله‌ و عقائد سخيفه‌ و اعمال‌ سيّئه‌ و نجات‌ ‌از‌ مهالك‌ و عقوبات‌ و عذاب‌ ابدي‌، و رحمت‌ و مغفرت‌ و عفو و گذشت‌ پروردگار و نيل‌ ‌به‌ سعادت‌ و رستگاري‌ و نعم‌ دنيوي‌ و اخروي‌. و بالجمله‌

جلد 13 - صفحه 191

حاوي‌ جميع‌ بركات‌ ‌است‌ ‌با‌ اينكه‌ معجزه بزرگ‌ پيغمبر ‌است‌، و معجزه‌ بودن‌ ‌آن‌ ‌از‌ جهات‌ بسياري‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ مجلّد اوّل‌ ‌در‌ باب‌ مقدّمات‌ بيان‌ ‌شده‌.

(أَنزَلناه‌ُ): مراتب‌ نزول‌ قرآن‌:

1‌-‌ ‌در‌ عالم‌ نورانيّت‌ ‌بر‌ نور مقدّس‌ نبوي‌.

2‌-‌ ‌در‌ لوح‌ محفوظ: «بَل‌ هُوَ قُرآن‌ٌ مَجِيدٌ فِي‌ لَوح‌ٍ مَحفُوظٍ» بروج‌ آيه 21 و 22.

3‌-‌ ‌در‌ كتاب‌ مكنون‌: «إِنَّه‌ُ لَقُرآن‌ٌ كَرِيم‌ٌ فِي‌ كِتاب‌ٍ مَكنُون‌ٍ لا يَمَسُّه‌ُ إِلَّا المُطَهَّرُون‌َ».

4‌-‌ ‌در‌ آسمان‌ أوّل‌ ليلة القدر: «إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِي‌ لَيلَةِ القَدرِ» جملة واحدة ‌که‌ ليله مباركه‌ ‌هم‌ اطلاق‌ ‌شده‌ «إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِي‌ لَيلَةٍ مُبارَكَةٍ» دخان‌ آيه 2.

5‌-‌ ‌بر‌ روح‌ الامين‌ جبرئيل‌.

6‌-‌ ‌بر‌ قلب‌ مطهّر حضرت‌ رسالت‌: «نَزَل‌َ بِه‌ِ الرُّوح‌ُ الأَمِين‌ُ عَلي‌ قَلبِك‌َ لِتَكُون‌َ مِن‌َ المُنذِرِين‌َ» شعراء آيه 193 و 194.

7‌-‌ ‌بر‌ لسان‌ نبي‌ّ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و ‌سلّم‌ و تلاوت‌ ‌آن‌ ‌بر‌ امّت‌.

8‌-‌ ‌بر‌ كتابت‌ كتبه‌ و ‌در‌ دسترس‌ بنده‌گان‌ ‌تا‌ دامنه قيامت‌ و نزد حوض‌ كوثر.

(أَ فَأَنتُم‌ لَه‌ُ مُنكِرُون‌َ): ‌با‌ ‌اينکه‌ همه‌ بركات‌ و جهات‌ اعجاز ‌آن‌ راهي‌ ‌بر‌ انكار باقي‌ نگذاشته‌ جز سياهي‌ قلب‌ و عناد و عصبيّت‌ و تقليد آباء.

]

(آیه 50)- این آیه قرآن را در مقایسه با کتب پیشین قرار داده، می‌گوید:

«و این ذکر مبارکی است که ما آن را (بر شما) نازل کردیم» (وَ هذا ذِکْرٌ مُبارَکٌ أَنْزَلْناهُ).

«پس آیا شما آن را انکار می‌کنید» (أَ فَأَنْتُمْ لَهُ مُنْکِرُونَ).

آیا چنین کتابی، جای انکار دارد! دلایل حقانیتش در خودش نهفته، و نورانیتش آشکار است، و رهروان راهش سعادتمند و پیروز.